Gezondheid is ongelijk verdeeld. Zo zijn huurders van corporaties ongezonder dan andere bevolkingsgroepen. Zeker als ze wonen in kwetsbare wijken. Toch is het thema bij corporaties niet hot. Hoe komt dat? En hoe kunnen corporaties bijdragen aan de gezondheid van hun huurders?
Een recente studie van onder meer Platform31 over de ‘gezonde leefomgeving in kwetsbare wijken’ bevat handvatten. De studie begint met een compacte samenvatting van het vraagstuk, waarbij elke zin raak is. Ik heb ze daarom maar integraal overgenomen:
‘De plek waar je wieg staat, is letterlijk van invloed op de latere gezondheid van mensen. Er zijn grote verschillen tussen wijken en gebieden in de mate waarin de omgeving de gezondheid van mensen stimuleert of juist belemmert. Denk daarbij aan zaken als luchtkwaliteit, het binnenmilieu (bijvoorbeeld vocht en schimmels in huis), onveiligheid, geluidsoverlast of gebrek aan bepaalde voorzieningen. Veel van deze ongunstige factoren komen vaker voor in kwetsbare wijken, dan in welvarende wijken.’
‘Daarnaast is onder inwoners in deze wijken vaak sprake van een stapeling aan factoren die de gezondheid negatief beïnvloeden. Behalve omgevingsfactoren spelen bijvoorbeeld bestaansonzekerheid, laaggeletterdheid of gebrek aan sociale steun een rol. Het gevolg is dat inwoners in deze wijken gemiddeld aan veel meer stressoren worden blootgesteld dan inwoners in welvarende wijken. Dit leidt over het algemeen tot meer langdurige stress met grote gevolgen voor de gezondheid en tot meer ongezonde ‘keuzes’ (denk aan roken, weinig bewegen, ongezonder eten).’
Rol van corporaties
Maar wat voor rol spelen corporaties hier in? En wat kunnen ze beïnvloeden? Ik heb geprobeerd het te reduceren in enkele actuele en door corporaties het ‘gemakkelijkst’ te beïnvloeden thema’s:
- Woning
- Omgeving
- Sociale netwerken
1. Woning
Woningen zijn regelmatig ziekmakend. Schimmel is een steeds weer terugkerend thema. Slechte isolatie is vaak de oorzaak. Maar ook energiezuinige woningen kunnen zorgen voor een ongezond binnenklimaat. Potdichte woningen met complexe energie- en ventilatiesystemen mogen dan op papier perfect functioneren, de praktijk is vaak weerbarstiger. Zeker als de logica van deze systemen niet aansluit bij de leefwereld van de bewoner.
2. Omgeving
De omgeving van de woning begint bij de buren. Overlastgevende buren vormen vaak een primaire stressfactor. Corporaties hebben hierin een verantwoordelijkheid: ze moeten zorgdragen voor ‘ongestoord woongenot’, al is dat niet alleen een verhuurdersverantwoordelijkheid. Dit vraagt meestal om sociale interventies. Maar ook bouwkundige en architectonische zaken kunnen helpen. Veel daarvan moet meegenomen in het ontwerpproces bij nieuwbouw of woningverbetering, zoals geluidsisolatie, ontsluiting gebouwen, veiligheid, schoonmaak, e.d.
3. Sociale netwerken
Kwetsbaarheid is regelmatig een zichzelf versterkende factor Zit je eenmaal in de ellende, dan wordt die ellende vaak steeds groter. De systeemwereld van overheden en corporaties helpt hierin niet. Daarnaast rukt criminaliteit op in vele corporatiewijken. En eenzaamheid duwt mensen makkelijk in de ellende, stress en ziekte. Mensgerichte dienstverlening en nieuwe sociale woonconcepten kunnen helpen. Zelf- en samenredzaamheid kan hiermee worden bevorderd. Intensievere samenwerking met andere dienstverleningsdomeinen is veelal onmisbaar.
Gezondheid als beleidsthema bij corporatie?
Welke plaats verdient gezondheid in de beleidshiërarchie van corporaties? De onderzoekers onderscheiden drie strategieën:
- Gezondheid is één van de pijlers waarop al het beleid wordt gevormd.
- Men richt zich op één gezondheidsthema.
- Bij elke (beleids)interventie wordt gekeken hoe dit bijdraagt aan de gezondheid.
Opvallend genoeg komen de onderzoekers tot de conclusie dat bij gemeenten de laatste strategie in de praktijk het meeste oplevert. Ik vermoed dat dit ook voor corporaties geldt. Geen grote beleidsprogramma’s dus, maar bij alles wat de corporatie onderneemt de impact op de gezondheid van de huurders benoemen. Zo wordt één van de grootste problemen in corporatiewoningen toch bespreekbaar en zichtbaar.
Nationaal Programma
Maar meer aandacht voor gezondheid lijkt op zijn plaats in echt problematische wijken zoals die onderdeel uitmaken van het recent gestarte ‘Nationaal programma Leefbaarheid en Veiligheid’. Daar lijkt gezondheid steeds meer één van de pijlers te worden waarop al het beleid wordt gevormd. Ik ben benieuwd in welke mate dit de komende jaren vertaald wordt naar corporatiestrategieën.
———————-
strategie | positionering 