Hoe omgaan met volkshuisvestelijke chaos

Hoe gaan we om met de veranderingen om ons heen. Voor antwoorden en inspiratie duik ik regelmatig in het verleden. Maar dat geeft steeds minder steun, zeker nu we midden in een verandering van tijdperk zitten. Maar hoe kom je nu wel tot de juiste vragen en antwoorden?

De volkshuisvesting is bij uitstek een systeemwereld. Alles is bedacht en vaak onwrikbaar omarmd en geregeld. Maatschappelijke problemen dwingen om nu te komen tot wezenlijke veranderingen. Daarin loopt minister de Jonge voorop, daarbij aangemoedigd door corporaties. Maar veranderingen roepen ook tegenstand op. Die is meestal voorspelbaar, want loopt langs de lijnen van het institutionele ‘eigen belang’. Je ziet het in elke sector, in de media wordt je ermee overspoeld.

Werken vanuit de chaos

Dat het eigen belang voorop staat, valt instituties nauwelijks te verwijten. Daar zijn ze immers voor opgericht. Maar dat leidt niet snel tot antwoorden die ons vanuit de chaos in een nieuw tijdperk brengen.

In de complextheorie is chaos de overgangssituatie tussen twee periodes van evenwicht. Het is de tussentijd, de tijd tussen ‘het is’ en ‘het zal’. Chaos is nodig om verder te komen in een transitie, en het betekent dan ook letterlijk de geboorte van iets nieuws.

Jan Rotmans in ‘Omarm de chaos’, 2021

Wat wel de juiste antwoorden zijn, valt nu niet te bepalen. Ik worstel er mee. Ik probeer steeds te ontdekken wat de onderliggende krachten van de transitie zijn. Dat zijn vaak waardetransities waarbij verwaarloosde waarden of nieuwe waarden zich aandienen.

Niet gezien voelen

Zo hoor je vaak dat mensen zich niet gehoord en gezien voelen, niet mee kunnen doen en weinig te kiezen hebben. Daar lijkt in veel sectoren aan gewerkt te worden. Maar vooral met bekende instrumenten.

Echte vernieuwingen worden nauwelijks overdacht en blijven dus uit. Dat is ook logisch want het bedreigt institutionele belangen. Ik zoek naar echte gamechangers in de volkshuisvesting. Wat zou er bijvoorbeeld gebeuren als woningcorporaties al hun geld besteden aan verduurzaming en nieuw op te richten coöperaties zorgen voor sociale nieuwbouw? Of dat elke wijk de zeggenschap krijgt over de woningtoewijzing van alle de woningen in de wijk? Dat zijn uitdagende denkoefeningen.

Miljard Afrikanen richting Europa

Maar ik moet ook eerlijk zijn. Dit zijn nog beperkte gedachten-oefeningen. Ze bevinden zich binnen de grenzen wat ik mij kan voorstellen. De klimaatcrisis is wat dat betreft veel uitdagender. Wat als een miljard Afrikanen richting Europa trekt om te overleven. Wat als steeds meer oorlogen Europa raken? Wat als …….?

De door de Autoriteit Woningcorporaties gevraagde risico-analyses gaan meestal over een toekomst die we kunnen overzien en voorspellen. Laten we ons verder uitdagen? Of zien we vanzelf wel wat er uit de chaos naar voren komt?