Om doelen te bereiken, worden risico’s makkelijk veronachtzaamd. Daarom kan een organisatie niet zonder risicobewustzijn en risicomanagement. Maar minstens zo belangrijk is de contra-mal daarvan: het ‘sturen op waarden’ als handvat om kansgedreven samen effectiever doelen te bereiken.
Elke organisatie heeft zijn eigen waarden. Er zijn al snel honderden soorten waarden te onderscheiden. Meestal herken je die waarden in de visie en missie. En waarden zijn zichtbaar in cultuur en gedrag. Sturen op waarden kan een grote rol spelen bij effectief besturen en goed toezicht houden.
Vertrouwen
Voor mij – en velen met mij – is ‘vertrouwen’ een belangrijke waarde. Vertrouwen kan je niet afdwingen, dat moet groeien. In de menselijke interactie waarin vertrouwen groeit, spelen ‘gezien en gehoord worden’ een belangrijke rol. Dat klinkt eenvoudig maar is enorm complex. Om zelf gezien te worden is ingewikkeld, maar om anderen te zien, is meestal nog ingewikkelder.
Er zijn veel bruikbare schema’s om hiermee om te gaan. In mijn favoriete ‘Theory U’ worden vier niveaus van luisteren onderscheiden. Vaak wordt er geluisterd op niveau 1 of 2. Het kunnen luisteren op niveau 3 vind ik een mooie prestatie. Niveau 4 is uitzonderlijk en kom je (te) weinig tegen.
Deugd en ondeugden
In de VTW-masterclass ‘waardegedreven toezicht’ verraste Johan Bouwmeester mij met een ander perspectief, en daarmee met een nieuw hulpmiddel. Naast ‘waarden’ onderscheidt hij ‘deugden’. Waarden zijn meestal onwrikbaar. Deugden dragen bij aan iemands persoonlijkheid en zijn aanleerbaar.
De oude Griekse filosofen Plato en Aristoteles stonden aan de basis van de deugdenethiek. Hierbij wordt de nadruk gelegd op het morele karakter van een persoon in een gemeenschap. Een deugd ligt voor Aristoteles midden tussen twee extremen die samen de ondeugden vormen. Bijvoorbeeld: moed is het midden tussen lafheid en roekeloosheid. Plato onderscheidt vier kardinale deugden:
- Prudence (behoedzaamheid – wijsheid)
- Justice (rechtvaardigheid – rechtschapenheid)
- Fortitude (daadkracht – moed)
- Temperance (zelfbeheersing – matigheid)
Deugden kunnen een ‘meetlat’ vormen voor goed en slecht bestuur. Als hulpmiddel daarbij plaatst Johan Bouwmeester de vier deugden in twee assen. Op de intelectuele, verticale as staan Behoedzaamheid en Rechtvaardigheid. Op de horizontale as vinden we Daadkracht en Zelfbeheersing (als begrenzer van emotie en begeerte). Bij begeerte kan je bijvoorbeeld denken aan de behoefte aan macht en aanzien. Of algemener gezegd, bij begeerte gaat het om de mate waarin het eigen belang voorop staat. In dit twee-assenveld kan je het bestuurlijk handelen intekenen en daarmee bespreekbaarder maken.
In het Christendom zijn uit deze vier kardinale deugden een drietal theologische deugden afgeleid: geloof, hoop en liefde. Ook interessant, maar dan wellicht voor een volgende blog.
NIEUW:
Als eerste deze blogs in jouw mailbox?
Gebruik onderaan deze pagina ‘volg’ of mail naar leonbobbe@icloud.com
strategie | positionering 