Woningcorporaties dragen niet bij aan het ontstaan van sociale woonbedrijven zoals wooncoöperaties. Daar zijn redenen voor. Wooncoöperaties zijn concurrenten als het gaat om grondposities. Daarnaast mogen corporaties geen leningen verstrekken aan wooncoöperaties. En tenslotte hebben de meeste huurders van corporaties geen behoefte aan verandering van eigendom. Maar kan dat ook anders bijvoorbeeld door gebruik te maken van Steward Ownership?
Bedrijven die werken volgens het principe Steward Ownership, willen niet alleen zorgen voor winstmaximalisatie en aandeelhouderswaarde, maar zijn erop gericht de missie van het bedrijf te waarborgen.
Gescheiden zeggenschap
Om dit te realiseren, wordt het financiële eigendom en de zeggenschap over het bedrijf strikt van elkaar gescheiden. De invloed van aandeelhouders verdwijnt, de invloed van werknemers die toegewijd zijn aan de missie van het bedrijf, neemt toe. Niemand kan nog profiteren ten koste van het bedrijf, de samenleving of de planeet.
Alternatief voor wooncoöperatie
Is dit bruikbaar voor het realiseren van kleinschalige woonvormen waarin de bewoner en de gemeenschap centraal staan? Deze vernieuwing zou niet nodig hoeven te zijn als het oprichten van wooncoöperaties soepel verloopt. Maar men loopt vooral aan tegen de financiering. Wooncoöperaties zoeken de oplossing nu vooral bij de overheid.
Maar waarom zou een corporatie hierin geen rol kunnen spelen? Geef hen de ruimte om geld te investeren in nieuwe sociale woonbedrijven die georganiseerd zijn op basis van Steward Ownership.
Stichting en BV
Het principe hiervan is simpel. Het sociale woonbedrijf is een BV. De corporatie verstrekt een lening aan de BV. De aandelen van de BV zijn geheel in eigendom van een stichting. De aandelen kunnen niet worden verkocht; winst kan alleen worden geïnvesteerd in de missie van het woonbedrijf. De corporatie maakt deel uit van het stichtingsbestuur.
Werken bij het Woonbedrijf BV is missiegedreven. Dat geldt voor elke medewerker. En de directeuren van het woonbedrijf zijn slechts stewards die zorgen voor de missie van het bedrijf.
Levensvatbaarheid
Winstmaximalisatie staat dus niet voorop. Maar dit bedrijfsmodel heeft aangetoond dat de winstgevendheid net zo goed is als bij een bedrijf met een klassiek bedrijfsmodel. Terwijl de levensvatbaarheid groter is.
Corporatie als investeerder
Maar waarom zou een corporatie hierin nu (moeten) investeren? Gewoon omdat de Nederlandse volkshuisvesting vraagt om nieuwe sociale wooninitiatieven die naast de woningcorporatie kunnen bestaan. En maakt het uiteindelijk uit voor woningcorporaties uit of ze investeren in uitbreiding van het eigen corporatiebezit of dat van een ander bedrijf waar men alleen bestuurlijke zeggenschap heeft over de aandelen in de stichting?
Het effect is hetzelfde: sociale huisvesting, maar dan wel zonder het institutionele gewicht van de ‘toegelaten instelling’. Het enige dat in de regelgeving moet veranderen, is dat corporaties mogen investeren in Steward Ownership.
Private partijen
Kan dit ook zonder een woningcorporatie. Natuurlijk. Private partijen kunnen hierin ook deelnemen. Maar de ervaring leert dat maar weinig investeerders in zo’n ‘beschermde’ constructie willen investeren.
..
Noot: Gesprekken over Steward Ownership met Roebyem Anders, Dennis Gronert en Ytha Kempkes hebben mij geinspireerd tot het schrijven van deze blog.
Toegankelijke info over Steward Ownership staat onder andere op de website van de VPRO en Steward Ownership Belgium
BLOGS LÉON BOBBE 